วิธีตั้งผู้จัดการมรดก กรณี "ไม่มีพินัยกรรม" ใครมีสิทธิยื่น และต้องทำอย่างไร?
คู่มือขั้นตอนตั้งผู้จัดการมรดกเมื่อไม่มีพินัยกรรม อธิบายสิทธิของผู้ยื่นและวิธีดำเนินการอย่างถูกต้อง
การจากไปของบุคคลอันเป็นที่รักเป็นเรื่องที่สร้างความเศร้าโศก แต่ในขณะเดียวกันก็มีเรื่องสำคัญที่ต้องจัดการ นั่นคือการจัดการทรัพย์สินหรือมรดกของผู้เสียชีวิต โดยเฉพาะในกรณีที่ไม่มีการทำพินัยกรรมไว้ ซึ่งเป็นเรื่องปกติที่เกิดขึ้นบ่อยครั้ง ทำให้เกิดคำถามตามมาว่า "ใครมีสิทธิยื่นขอตั้งผู้จัดการมรดก และมีขั้นตอนอย่างไร?" การเข้าใจหลักการและขั้นตอนที่ถูกต้องตามกฎหมายจึงเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่ง เพื่อให้การจัดการมรดกเป็นไปอย่างราบรื่น ยุติธรรม และถูกต้องตามเจตนารมณ์ของผู้เสียชีวิต (แม้ไม่มีพินัยกรรม) ที่กฎหมายได้กำหนดไว้
ทำไมต้องมีผู้จัดการมรดกเมื่อไม่มีพินัยกรรม?
เมื่อผู้เสียชีวิตไม่ได้ทำพินัยกรรมไว้ การจัดการทรัพย์สินต่าง ๆ จะไม่สามารถทำได้ทันที เพราะธนาคารหรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้องจะไม่สามารถโอนทรัพย์สินหรือจ่ายเงินให้แก่ทายาทได้โดยตรง การมี "ผู้จัดการมรดก" จึงมีความจำเป็นอย่างยิ่ง โดยผู้จัดการมรดกจะทำหน้าที่เสมือนตัวแทนของผู้ตายในการรวบรวมทรัพย์สิน, ชำระหนี้สิน (ถ้ามี) และแบ่งปันทรัพย์สินเหล่านั้นให้แก่ทายาทโดยธรรมตามสัดส่วนที่กฎหมายกำหนด
กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ของไทยได้ระบุไว้ชัดเจนว่า มรดกของผู้ตายจะตกทอดแก่ทายาทโดยธรรม ซึ่งรวมถึงคู่สมรสและญาติที่มีสิทธิรับมรดก แต่การจะเข้าถึงและจัดการทรัพย์สินได้นั้น จำเป็นต้องมีคำสั่งศาลแต่งตั้งผู้จัดการมรดกก่อน
ใครมีสิทธิยื่นขอแต่งตั้งผู้จัดการมรดก?
ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1713 บุคคลที่มีสิทธิยื่นคำร้องขอให้ศาลตั้งผู้จัดการมรดก ได้แก่
- ทายาทโดยธรรม: ได้แก่ บุตร, คู่สมรส, บิดามารดา, พี่น้องร่วมบิดามารดา, พี่น้องร่วมบิดา หรือมารดา, ปู่ย่าตายาย และลุงป้าน้าอา ทายาททุกคนมีสิทธิยื่นคำร้องได้ แต่โดยทั่วไปมักจะเป็นทายาทที่มีความใกล้ชิด หรือทายาทที่มีสิทธิรับมรดกมากที่สุด
- ผู้มีส่วนได้เสีย: หมายถึงบุคคลอื่นที่ไม่ใช่ทายาทโดยตรง แต่มีส่วนเกี่ยวข้องกับทรัพย์สินของผู้ตาย เช่น เจ้าหนี้ หรือผู้ซื้อทรัพย์สินจากทายาทที่ยังไม่ได้รับการแต่งตั้งเป็นผู้จัดการมรดก
- อัยการ: ในกรณีที่ไม่มีทายาท หรือผู้มีส่วนได้เสียยื่นคำร้องภายในระยะเวลาที่เหมาะสม และเป็นประโยชน์ต่อสาธารณะ
อย่างไรก็ตาม โดยส่วนใหญ่แล้วผู้ที่ยื่นคำร้องมักจะเป็นทายาทโดยธรรม ซึ่งเมื่อศาลพิจารณาแล้วจะมีการแต่งตั้งทายาทคนใดคนหนึ่งเป็นผู้จัดการมรดกตามที่ร้องขอ โดยมีหน้าที่หลักคือการแบ่งปันทรัพย์สินให้แก่ทายาทคนอื่น ๆ ตามส่วนแบ่งที่กฎหมายกำหนด
ขั้นตอนการยื่นคำร้องขอตั้งผู้จัดการมรดก: ต้องทำอย่างไร?
การยื่นคำร้องขอตั้งผู้จัดการมรดกจะต้องยื่นต่อศาลที่ผู้ตายมีภูมิลำเนาในขณะถึงแก่ความตาย และมีขั้นตอนหลัก ๆ ดังนี้
1. เตรียมเอกสารให้พร้อม
เอกสารที่จำเป็นสำหรับการยื่นคำร้อง ได้แก่
- ใบมรณบัตรของผู้ตาย
- ทะเบียนบ้านและบัตรประชาชนของผู้ตาย
- ทะเบียนบ้านและบัตรประชาชนของผู้ร้องขอ
- เอกสารแสดงความสัมพันธ์กับผู้ตาย เช่น ทะเบียนสมรส, สูติบัตร หรือเอกสารรับรองบุตร
- เอกสารแสดงทรัพย์สินของผู้ตาย เช่น โฉนดที่ดิน, สมุดบัญชีธนาคาร, ทะเบียนรถยนต์
2. ยื่นคำร้องต่อศาล
นำเอกสารทั้งหมดไปยื่นคำร้องต่อศาลที่มีเขตอำนาจ โดยในคำร้องจะระบุเหตุผลในการขอตั้งผู้จัดการมรดก พร้อมทั้งรายชื่อทายาทและทรัพย์สินของผู้ตาย
3. ประกาศและไต่สวน
เมื่อศาลรับคำร้องแล้ว จะมีการนัดไต่สวนคำร้อง โดยจะมีการประกาศนัดไต่สวนในหนังสือพิมพ์เพื่อให้ทายาทคนอื่นหรือผู้มีส่วนได้เสียได้รับทราบและมีโอกาสคัดค้าน หากไม่มีการคัดค้านใด ๆ ศาลก็จะทำการไต่สวนผู้ร้องขอและพยานที่เกี่ยวข้อง
4. ศาลมีคำสั่งแต่งตั้ง
หลังจากไต่สวนแล้ว หากศาลเห็นว่าผู้ร้องขอมีคุณสมบัติเหมาะสมและเป็นประโยชน์ต่อการจัดการมรดก ศาลก็จะออกคำสั่งแต่งตั้งผู้ร้องขอให้เป็นผู้จัดการมรดกอย่างเป็นทางการ
หลังจากได้รับคำสั่งศาลแล้ว ผู้จัดการมรดกจะมีอำนาจหน้าที่ในการจัดการทรัพย์สินของผู้ตายตามกฎหมาย ซึ่งรวมถึงการรวบรวมทรัพย์สิน การโอนกรรมสิทธิ์ และการแบ่งปันให้แก่ทายาททุกคนตามสิทธิที่พึงได้รับ
ให้สำนักทนายความ บริษัท สัจธรรมกฎหมายและนักสืบ จำกัด เป็นผู้ช่วยดูแลเรื่องมรดกของคุณ
การจัดการเรื่องมรดกเป็นเรื่องละเอียดอ่อนและซับซ้อน ซึ่งอาจมีข้อกฎหมายที่ต้องตีความหรือขั้นตอนที่ยุ่งยาก การดำเนินการด้วยตนเองอาจทำให้เกิดความผิดพลาดและนำไปสู่ข้อพิพาทในหมู่ทายาทได้ สำนักทนายความ บริษัท สัจธรรมกฎหมายและนักสืบ จำกัด มีทีมทนายความด้านกฎหมายมรดก พร้อมให้คำปรึกษาและดำเนินการยื่นคำร้องขอตั้งผู้จัดการมรดกแทนคุณ ตั้งแต่การเตรียมเอกสาร การยื่นคำร้องต่อศาล ไปจนถึงการดำเนินการตามคำสั่งศาลอย่างครบถ้วน เพื่อให้การจัดการมรดกเป็นไปอย่างถูกต้องและยุติธรรมสำหรับทุกฝ่าย ทำให้คุณสามารถวางใจได้ว่าจะได้รับการดูแลอย่างดีที่สุด
ติดต่อสำนักทนายความ บริษัท สัจธรรมกฎหมายและนักสืบ จำกัด
